«Τέχνη και πολιτική». Σχετικά με την προσέγγιση του Μικέλ Ντυφρέν.
Στις 9 Απριλίου 1981 ο Μικέλ Ντυφρέν έδωσε μια διάλεξη[1] στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας, σχετικά με τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τέχνης και πολιτικής.
Τα βασικά ζητήματα που επιχείρησε να διασαφηνίσει στην ομιλία του αφορούν στις σχέσεις τέχνης και πολιτικής, μέσω μιας ειδικότερης τοποθέτησης γύρω από την στράτευση της τέχνης στο πλαίσιο της διάκρισης της μορφής από το περιεχόμενο και οριοθετώντας την προσωπική του άποψη συναρτήσει της «λαϊκής τέχνης».
Το πρώτο ζήτημα που διατυπώνει αφορά στην προοδευτική διαφοροποίηση του πεδίου της πολιτικής από αυτό της τέχνης, κατά τη θεσμοποίηση τους. Η πολιτική, κατά τον Ντυφρέν, εμφανίζεται όταν μια εξουσία εδραιώνεται στη βάση ορισμένων αρχών, οικοδομώντας αυτό που ονομάζουμε «πολιτικό κατεστημένο». Η διαφοροποίηση, όμως, του ενός από το άλλο πεδίο δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση και την αυτονομία τους. Είναι προφανές, λόγου χάρη, ότι οι πολιτικές εξουσίες δεν είναι οι μοναδικές, μιας και ο προοδευτικός καταμερισμός της εργασίας και η εξειδίκευση των ατόμων προώθησαν την ανάδυση ορισμένων κορυφαίων θεσμών, όπως η παιδεία, το δίκαιο ή η θρησκεία, θεσμοί που συνεπάγονται ένα ολόκληρο σύστημα εξουσιών. Στη βάση αυτού του σχετικού με την εξουσία επιχειρήματος αναλύεται η φαινομενική ανεξαρτησία της τέχνης από την πολιτική.
Ο Ντυφρέν, για την ακρίβεια, εκλαμβάνει τις σχέσεις τέχνης και πολιτικής, ως σχέσεις ανταγωνισμού. Ας εξετάσουμε το γιατί. Από τη μία, η τέχνη ή διαφορετικά η καλλιτεχνική πρακτική προκαλούν την εξουσία, είτε-κυρίως- στο μέτρο που διεγείρουν τη φαντασία, είτε στο μέτρο που επικοινωνούν ιδέες και οικοδομούν συστήματα αξιών. Από την άλλη, η πολιτική εξουσία επιχειρεί πάντα να επεκταθεί, με συνέπεια να επιδιώκει την «τιθάσευση» της τέχνης ή την κυριαρχία πάνω της. Στην πραγματικότητα, αυτό που συντελείται είναι η υπεροχή της πολιτικής πάνω στην τέχνη, η οποία επιτυγχάνεται είτε εξουσιάζοντας είτε προσανατολίζοντας την. Συγκεκριμένα, στις μέρες μας, η «λογοκρισία» επεισέρχεται με λεπτότερο τρόπο στα καλλιτεχνικά ζητήματα, επιδιώκοντας τηναπονεύρωση των έργων τέχνης, μέσω της γνωστής διαδικασίας της «χειραγώγησης». Μέσω αυτής της διαδικασίας η τέχνη χάνει την ανατρεπτική της ικανότητα και γίνεται ένα πολυτελές και εμπορεύσιμο αντικείμενο.
Σε αυτό το σημείο ο Ντυφρέν χρησιμοποιεί εύστοχα το παράδειγμα της Γκερνίκας του Πάμπλο Πικάσο. Το έργο αυτό του 1937 αποτελεί μια κραυγή διαμαρτυρίας για το βομβαρδισμό του ομώνυμου χωριού από γερμανικά αεροπλάνα που βοηθούσαν το φασιστικό καθεστώς του Φράνκο. Από τη στιγμή, που κοιτάζουμε το έργο αυτό αποκλειστικά ως έργο τέχνης, θαυμάζοντας το αποκλειστικά για τη μορφολογία του, προκαλείται και η προαναφερόμενη απονεύρωση του.
Σχόλια