Υπερρεαλισμός- Σουρεαλισμός

Υπερρεαλισμός ή Σουρεαλισμός

Ο υπερρεαλισμός ή σουρεαλισμός ήταν ένα κίνημα που αναπτύχθηκε κυρίως στο χώρο της λογοτεχνίας, αλλά εξελίχθηκε σε ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό και πολιτικό ρεύμα. Άνθισε κατά κύριο λόγο στη Γαλλία των αρχών του 20ου αιώνα, κατά την περίοδο του μεσοπολέμου. Στη φύση του αποτέλεσε ένα επαναστατικό κίνημα και επιδίωξε πολλές ριζοσπαστικές αλλαγές στο χώρο της τέχνης, αλλά και της σκέψης γενικότερα, ασκώντας επίδραση σε μεταγενέστερες γενιές καλλιτεχνών.

Συγκεκριμένα, ο υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής, κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924, διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος. Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ, Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα, και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά, ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού, το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό, αντίθετο σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη. Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές συμβάσεις που αποτελούσαν «ιερές» αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας, αποτέλεσαν τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου. Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα οι θεωρίες του Φρόιντ που όριζαν τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας.

Ο σουρεαλισμός στηρίζεται στην πίστη στην ανώτερη πραγματικότητα ορισμένων συσχετισμών αγνοημένων ως τώρα, στην παντοδυναμία του ονείρου. στο αδιάφορο παιχνίδι της σκέψης. Τείνει να καταλύσει όλους τους άλλους ψυχικούς μηχανισμούς και να υποκατασταθεί στη θέση της λύσης των κυριότερων προβλημάτων της ζωής.

Οι σουρεαλιστές στηρίζονται περισσότερο στα όνειρα για να αντλήσουν τα θέματα των έργων τους, εξιχνιάζοντας τις φαντασιώσεις τους από το υποσυνείδητο. Ο Σαλβαντόρ Νταλί (1904-1989) ενστερνιζόμενος όλα αυτά τα χαρακτηριστικά του κινήματος παρουσιάζεται πραγματικά παρανοϊκός στην ευρύτερη καλλιτεχνική δημιουργία του, όπως στο έργο «Το Φάσμα ενός Προσώπου και μιας Φρουτιέρας στην Παραλία» (1938), όπου φαίνεται επίσης η περίτεχνή του τεχνική.

Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και την επισκίαση κάθε ανατρεπτικής δραστηριότητας αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για το κίνημα. . Ως οργανωμένο κίνημα εγκαταλείπεται οριστικά με το θάνατο του Αντρέ Μπρετόν το 1966.